Dlaczego edukacja klimatyczna?

Deregulacja systemu klimatycznego i wynikający z tego kryzys klimatyczny są niewątpliwie największym wyzwaniem XXI wieku. Biorąc pod uwagę nieuchronność zbliżającej się nowej rzeczywistości, kluczowa staje się edukacja, która przygotuje obecne i przyszłe pokolenia na nową sytuację i stanie się punktem wyjścia do zmiany postaw. Dlatego widzimy pilną potrzebę systemowej zmiany, której celem miałoby być wprowadzenie edukacji klimatycznej w systemie oświaty.

Polska, jako sygnatariusz Porozumienia paryskiego i członek Unii Europejskiej, zobowiązana jest przeprowadzić transformację społeczeństwa zeroemisyjnego. Na poziomie krajowym, powinno to być jasno określone w Krajowych Planach Klimatycznych i Energetycznych, który w przypadku Polski jest wciąż niewystarczająco ambitny w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych, udziału energii odnawialnej i poprawy efektywności energetycznej, a zatem nie jest zgodny z celami Porozumienia Paryskiego. Jednym ze sposobów, aby skłonić rząd Polski do realizacji agendy klimatycznej jest mobilizacja społeczeństwa poprzez zwiększenie świadomości poprzez edukację. Jest to zgodne z Ministerialną Deklaracją o Edukacji i Zwiększaniu Świadomości (COP20) oraz Deklaracją w sprawie dzieci, młodzieży i działań na rzecz klimatu (COP25), które wzywają rządy do włączenia zmian klimatycznych do programów szkolnych oraz świadomości klimatycznej do narodowych planów rozwoju i zmian klimatycznych. Wreszcie, jednym z postulatów Młodzieżowego Strajku Klimatycznego jest włączenie do programu nauczania kompleksowej wiedzy na temat mechanizmów kryzysu klimatycznego.

Młodzież dla Klimatu!

Zespół Fundacji Otwarty Plan już w 2019 roku dostrzegł potrzebę wdrażania edukacji klimatycznej w szkołach, czego rezultatem był pilotażowy projekt pt. Młodzież dla klimatu – seminaria dla zespołów szkolnych i wydarzenia proklimatyczne w czasie TEG 2019. Projekt miał na celu kształtowanie postawy obywatelskiej młodzieży oraz wzrost zaangażowania młodych ludzi w debatę publiczną i działania proklimatyczne. Uczestnikami byli uczniowie/ennice i nauczyciele/ki z 13 szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Blisko 150 nauczycieli/ek i ok. 3600 uczniów/ennic zapoznało się z tematyką zmian klimatu, Celów Zrównoważonego Rozwoju oraz było zaangażowanych w działania nagłaśniające ten problem w szkolnej i lokalnej społeczności. Najbardziej zaangażowani uczniowie stali się multiplikatorami zdobytej wiedzy, przekazując ją swoim koleżankom i kolegom w procesie edukacji rówieśniczej oraz przygotowując wydarzenia proklimatyczne w ramach Tydzień Edukacji Globalnej 2019.

Edukacja klimatyczna jako edukacja transformatywna

Realizacja niniejszego projektu dała nam wyraźny sygnał do głębszej refleksji i zastanowienia się jak chcemy realizować działania dot. edukacji klimatycznej, które widzimy przez pryzmat idei transformatywnego uczenia. Jest to dla nas proces uczenia się prowadzący do głębokiej przemiany w sposobie, w jaki uczeń/uczennica postrzega i interpretuje siebie i otaczający świat. W wyniku, którego uczeń/uczennica nabiega gotowości do zmiany otaczającej go rzeczywistości. Edukacja transformatywna staje się także przestrzenią do budowania postawy demokratycznej, którą charakteryzuje  zaangażowanie, aktywizm i krytycyzm. Edukacja transformatywna jest oparta na wartościach takich jak: sprawiedliwość, równość dzięki czemu promuje, bliskie nam z edukacji globalnej, kwestie globalnego obywatelstwa, zrównoważonego rozwoju, praw człowieka, równość płci czy pokoju. Aby osiągnąć powyższe cele, kluczowe jest  podejście zorientowane na działanie, które łączy nauczyciela i ucznia poprzez wszystkie innowacyjne formy edukacji prowadzące do pojęcia globalnego obywatelstwa. W rezultacie, staje się to platformą pomiędzy indywidualnym rozwojem jednostki a zmianą systemową. Właśnie taka edukacja umożliwia strukturalną transformację wiedzy i postaw, przekształcając uczniów/uczennice w agentów zmiany. 

Źródła:

[1] Christie M., Carey M., Robertson A., Grainger P. (2015)  Putting transformative learning theory into practice, Australian Journal of Adult Learning, 55(1) 
[2] Howie, P. & Bagnall, R. (2013). A beautiful metaphor: Transformative learning theory, International Journal of Lifelong Education, 32(6), 816-836
[3] Mezirow J. (2009) Transformative learning theory [w:] J. Mezirow, and E. W. Taylor (Eds), Transformative Learning in Practise: Insights from Community[4] Pleskot-Makulska K. (2007) Teoria uczenia się transformatywnego autorstwa Jack’a Mezirowa, Rocznik Andragogiczny