Wrocław, 17 kwietnia 2015 roku
Usuwajmy przyczyny wypadków, a nie drzewa

W dniu 10 kwietnia br. NIK ogłosił wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie takiej zmiany przepisów ustawy o ochronie przyrody, które uniemożliwiłyby ponowne sadzenie drzew w miejscach, w których uprzednio wycięto drzewa ze względu na bezpieczeństwo ruchu.

Słuszne jest podjęcie przez Izbę ważnej kwestii bezpieczeństwa ruchu na drogach obsadzonych drzewami. Jednak jednoznaczne oceny zawarte w propozycji NIK mogą prowadzić do niekorzystnego i trudnego do zaakceptowania wycinania drzew w ogóle. Może to być też dogodny temat zastępczy, przy braku skutecznych działań ukierunkowanych na usuwanie przyczyn wypadków. Jednocześnie zwracam uwagę na to, że wybrany do powyższej interwencji został wątek poboczny, o niewielkim znaczeniu (co wyjaśniam w załączniku). Bezpieczeństwo na drodze to złożone zagadnienie, będące przedmiotem rozległych badań naukowych oraz troski praktyków, zwłaszcza policji i służb drogowych, jak też organizacji społecznych. Wypadki drogowe mają rozmaite przyczyny, nieraz trudne do ustalenia. Drzewo bywa czynnikiem zaostrzającym skutki wypadnięcia pojazdu z drogi, jednak rzadko bywa jego bezpośrednią przyczyną. W sytuacjach, kiedy przyczyny wypadku leżą gdzie indziej, należy się skupić na ich identyfikacji i usunięciu lub złagodzeniu. Nierzadko zdarza się, że drzewa są w następstwie takich nieszczęść usuwane, ale ludzie giną nadal. Usunięcie drzew, zwłaszcza ich znacznej liczby, z przyczyn związanych z bezpieczeństwem ruchu powinno zostać poprzedzone audytem BRD.

Drzewa pozostają pod ochroną prawną jako cenna zielona infrastruktura, na wiele sposobów poprawiająca jakość życia ludzi. Drzewa przydrożne m.in. eliminują zanieczyszczenia, utrzymują sprzyjający rolnictwu klimat, są siedliskiem i szlakami wędrówek chronionych gatunków zwierząt, współtworzą tradycyjny polski krajobraz stanowiący o atrakcyjności turystycznej regionów. Wobec dokonujących się zmian klimatycznych stanowią naszą polisę ubezpieczeniową, jako czynnik stabilizujący warunki atmosferyczne. Według publikowanych w USA i Wielkiej Brytanii badań, obecność drzew przydrożnych skłania kierowców do zmniejszenia prędkości średnio o około 5 km/h. Znam z praktyki sytuacje, gdy wypadki pojawiły się na drodze po wycięciu drzew, właśnie wskutek szybszej jazdy – uprzednio ograniczanej przez ich obecność. Ponadto ostatnie badania niemieckie wykazały, że drzewa alejowe są przyczyną jedynie 10 % śmiertelnych wypadków z udziałem drzew, pozostałe to zdarzenia związane z istnieniem drzew pojedynczych i leśnych.

Do tej pory zbyt często traktowano wycięcie drzew jako magiczny obrzęd mający zapewnić kierowcom bezpieczną jazdę. Proszę zwrócić uwagę na fakt, że mimo wycięcia w ostatnich kilkunastu latach przynajmniej kilkudziesięciu (jeśli nie setek) tysięcy drzew, liczba ofiar śmiertelnych na bogatych w aleje Warmii i Mazurach nie zmniejsza się szybciej, niż w innych regionach. Żeby radykalnie zmniejszyć liczbę ofiar wypadków drogowych, konieczne są wszechstronne działania z zakresu inżynierii ruchu, edukacji publicznej, egzekwowania przestrzegania przepisów. Trzeba skończyć ze społeczną akceptacją łamania przepisów prawa o ruchu drogowym.

W dniu 13 kwietnia br. odbyła się w Olsztynie debata na temat bezpieczeństwa ruchu w warmińsko-mazurskich alejach. Brali w niej udział w przedstawiciele parlamentu, policji, drogowców, służb ratunkowych i organizacji społecznych. Zgodzili się oni, że trzeba pilnie ograniczyć liczbę wypadków, zwłaszcza śmiertelnych, jednocześnie zachowując alejowy krajobraz, stanowiący warmińsko-mazurskie dziedzictwo i element atrakcyjności regionu. Olsztyńska debata wyznacza kierunek działań na rzecz dróg bezpiecznych i pięknych oraz bogatych w przyrodę na terenie całego kraju.

dr inż. Piotr Tyszko-Chmielowiec
Lider programu Drogi dla Natury

Inicjatorzy listu:

Fundacja EkoRozwoju, Wrocław
Polski Kongres Drogowy, Warszawa
Polskie Towarzystwo Dendrologiczne, Warszawa
Stowarzyszenie Eko-Inicjatywa, Kwidzyn
Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Krajobrazu Kulturowego Mazur „Sadyba”, Kadzidłowo

List popierany przez:

Federacja Arborystów Polskich, Wrocław
Federacja Zielonych GAJA, Szczecin
Fundacja Albatros, Bukwałd
Fundacja Ekologiczna ARKA, Bielsko-Biała
Fundacja Ekologiczna ZIELONA AKCJA
Fundacja Greenmind, Warszawa
Fundacja Nasza Ziemia, Warszawa
Fundacja Otwarty Plan, Kraków
Fundacja Sendzimira, Warszawa
Fundacja Wiedzieć Więcej, Kędzierzyn-Koźle
Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź
Klub Gaja, Wilkowice
Morąskie Stowarzyszenie Miłośników Przyrody “EKO-GŁOS”, Morąg
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”, Łódź
Społeczny Instytut Ekologiczny, Warszawa
Społeczny Ruch Ochrony Drzew, Bielsko-Biała
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA, Wrocław
Stowarzyszenie Ekologiczne “Etna”, Oława
Stowarzyszenie “EKOSKOP”, Rzeszów
Stowarzyszenie Miłośników Rzeki Warty, Śrem
Stowarzyszenie na rzecz Ekorozwoju “Agro-Group”, Białystok
Stowarzyszenie Ochrony Drzew “miastoDrzew”, Wrocław
Stowarzyszenie Psychoedukacyjno-Przyrodnicze M.O.S.T., Kielce
Stowarzyszenie Ptaki Polskie, Sopot
Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Bystra
Stowarzyszenie Przyjazna Komunikacja, Milanówek
Stowarzyszenie Tilia, Toruń
Śląskie Towarzystw Ornitologiczne, Wrocław
Towarzystwo dla Natury i Człowieka, Lublin
Towarzystwo na Rzecz Ochrony Przyrody, Kraków
Towarzystwo Przyjaciół Zalesia Dolnego, Piaseczno
Wielkopolskie Stowarzyszenie “Pokolenie”, Śrem
Wrocławska Inicjatywa Rowerowa, Wrocław
WWF Polska, Warszawa
Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć, Kraków

List jest odpowiedzią na wniosek Prezesa NIK do Trybunału Konstytucyjnego.